Cultuursensitieve Zorg

In de medische praktijk voeren we regelmatig gesprekken over complexe behandelbeslissingen. Gesprekken waarbij het niet altijd meteen duidelijk is wat de beste zorg is, en die vaak gaan over leven en dood. Soms ervaren we dat deze gesprekken stroever lopen als je als arts een andere culturele achtergrond hebt dan de patiënt die tegenover je zit.

• Op welke manier gaan we het gesprek aan over behandelbeslissingen en de stervensfase met onze patiënt en zijn of haar familie?
• Hoe kunnen we hierbij goed aansluiten bij de culturele achtergrond van onze patiënten?
• Wat voor aannames leven er bij artsen over patiënten van verschillende culturele achtergronden?

De diversiteit onder patiënten neemt toe. Elke zorgprofessional komt hierdoor in aanraking met patiënten met een andere achtergrond. Deze toename staat in schril contrast met de mate van diversiteit onder zorgprofessionals. Tijdens de opleiding van zorgprofessionals is er weinig tot geen interculturele competentieonderwijs. Een manier om inclusie en gelijkwaardigheid in de zorg te vergroten is meer diversiteit en culturele competentie onder zorgprofessionals.

Een sessie over:

• Hoe kunnen we cultuursensitieve zorg beter integreren in het onderwijs aan studenten?
• Hoe kunnen we cultuursensitief werken reeds in de opleiding aan bod laten komen?
• Hoe kunnen we studenten beter voorbereiden op culturele diversiteit in het werkveld?
• Hoe kunnen we de diversiteit onder studenten en zorgverleners vergroten via de selectie?

Wereldwijd is er een grote variatie in hoe mensen reageren op traumatische gebeurtenissen. Culturele verschillen beïnvloeden hoe traumatische ervaringen worden benoemd en begrepen, hoe de oorzaken van deze gebeurtenissen worden verklaard, en hoe men omgaat met deze ervaringen en het herstel van psychotrauma.
In deze sessie zullen we stilstaan bij de meest gangbare definitie van psychotrauma en aandacht besteden aan de diverse manieren waarop cultuur invloed uitoefent op zowel de diagnostiek als op de behandeling van psychotrauma.

Een sessie over:

• Cultuur is van belang als het gaat om het begrijpen en behandelen van psychotrauma.
• Kennis op het gebied van variaties in klachtenpresentatie bij psychotrauma.
• Kennis op het gebied van mogelijke invloeden van cultuur op de behandeling van psychotrauma.

Van alle ouderen in Nederland voelen ouderen met een migratieachtergrond zich het meest eenzaam. Taalbarrières, religieuze ideaalbeelden en een taboe rondom eenzaamheid maken het doorbreken ervan vaak bijzonder ingewikkeld. Maar onmogelijk is het niet. Onderzoek laat zien waar deze ouderen behoefte aan hebben. In mijn bijdrage deel ik deze inzichten.

“Het zou mooi zijn als de samenleving deze ouderen een beetje tegemoetkomt."

Een lezing over:

• De tekenen van eenzaamheid zijn heel subtiel, het staat niet op iemands voorhoofd. Je moet dus in gesprek gaan om het te ontdekken. De tijd nemen voor zo’n gesprek en een relatie opbouwen zijn belangrijk.
• Vooral moeilijke onderwerpen worden impliciet besproken. Dat betekent dat je dus moet kijken naar de vraag achter de vraag en naar de klacht achter de klacht.
• Uitleg over de aanduiding El-kant. Dit is een aanduiding voor een spectrum van gevoelens waarmee de geïnterviewde ouderen met een Marokkaans-islamitische achtergrond zeggen zich verveeld te voelen, maar ook neerslachtig en geestelijk benauwd.

Discriminatie in de zorg heeft een grote impact op de gezondheid van mensen. Dat leidt tot gezondheidsverschillen. Discriminatie maakt mensen letterlijk ziek. Bovendien krijgen patiënten niet de zorg die zij nodig hebben. Dat is ontoelaatbaar. Daarom bieden we praktische handvatten om discriminatie in de zorg tegen te gaan. Discriminatie in de zorg komt voor onder patiënten en cliënten, onder hun naasten en/of families en onder zorgverleners. Discriminatie in de zorg vindt plaats in verschillende situaties:

• Tussen zorgverleners, bijvoorbeeld vervelende opmerkingen tussen collega’s in een huisartsenpraktijk.
• Vanuit zorgverlener(s) richting patiënten, bijvoorbeeld een zorgverlener die een patiënt van kleur niet aan wil raken of niet serieus neemt.
• Vanuit patiënten richting zorgverlener(s), bijvoorbeeld een patiënt die liever een witte zorgverlener aan zijn of haar bed heeft.
• Tussen patiënten, bijvoorbeeld opmerkingen op een gedeelde patiëntenkamer op een verpleegafdeling.
• Institutionele discriminatie, bijvoorbeeld een medisch hulpmiddel dat minder goed werkt op een donkere huid waardoor diagnostisch onderzoek van minder goede kwaliteit is en diagnoses vaker gemist worden.

Tijdens deze sessie verkent Hassan Bakir de essentiële kennis, vaardigheden en empathie die nodig zijn om hoogwaardige palliatieve zorg te bieden aan moslimpatiënten. Hierbij belicht hij de onderliggende factoren en redenen die invloed hebben op het gedrag van moslims in de laatste levensfase.

Praktijkvoorbeelden zoals het gebruik van morfine, palliatieve sedatie en reanimatie, en het verschil tussen culturele en religieuze invloeden komen aan bod. Na deze sessie hebben deelnemers een beter begrip van de behoeften en wensen van moslimpatiënten en hun families, waardoor problemen en conflicten kunnen worden voorkomen.

Een sessie over:

• Diepgaand begrip van de culturele en religieuze factoren die invloed hebben op de zorgbehoeften van moslim patiënten in de palliatieve fase.
• Praktische kennis over hoe om te gaan met specifieke zorgsituaties zoals pijnbestrijding, sedatie en het staken van behandelingen bij moslim patiënten.
• Verbeterde vaardigheden in het opbouwen van vertrouwen en communicatie met moslim patiënten en hun naasten.

Tijdens deze sessie zullen deelnemers leren over de essentie van inclusieve zorg, het bestaande ondersteuningsaanbod bespreken en ontdekken hoe dit kan worden omgezet in beleid.

De focus ligt op:

• Het begrijpen van inclusieve zorg
• Het transformeren van ondersteuningsaanbod naar beleid
• Het delen van zowel succesverhalen als leermomenten door bestuurders en zorgprofessionals.

Dementie bij ouderen met een migratie achtergrond komt waarschijnlijk vaker voor maar wordt minder vaak herkend. Herkenning is lastiger doordat er soms barrières in taal, cultuur en of opleiding bestaan.

In deze sessie komt aan bod: Waarom komt dementie vaker voor, wat betekent dit voor de patiënt en diens mantelzorger, hoe kan dementie bij deze groep ouderen beter worden herkend en wat is de “winst van het weten”?

Je leert:

• Wanneer moet ik aan dementie denken bij ouderen met een migratie achtergrond?
• Wat zijn geschikte en ongeschikte instrumenten om dit te onderzoeken?
• Wat zijn aandachtspunten na de diagnose?

Zorgverleners worden steeds gevoeliger voor de culturele achtergrond van hun cliënten en patiënten. Mensen (zorgverleners èn zorgvragers) zijn meer dan hun cultuur. Daarom spreken we liever van diversiteitscompetenties. Deze competenties gaan uit van de (zorg)vragen die de client heeft. Wanneer vragen niet goed worden ontvangen en bewerkt ontstaan er missers in het gesprek: zo kan dit vastlopen door weerspannigheid, strijd of overmatige aanpassing van de client. Deze missers zijn zowel communicatief als maatschappelijk van aard. “Broaching”, door ons vertaald als aansnijden, is een gespreksvaardigheid van de zorg- of hulpverlener waardoor deze vanaf het begin attent is op deze haperingen en ze constructief aan de orde kan stellen.

In deze sessie zullen we het concept broaching verduidelijken:

• Wat zijn de diversiteitscompetenties en welke zijn specifiek voor zorgmedici van toepassing?
• Welke hindernissen in de diversiteitscommunicatie zijn er en hoe kan je deze als zorgverlener herkennen?
• Hoe kan je deze strubbelingen tijdens en na het gesprek aan de orde stellen en constructief ombuigen middels broaching?

Het Culturele Interview is een methodiek om in gesprek te gaan met cliënten/patiënten met een andere culturele en levensbeschouwelijke achtergrond. Het is voor de GGZ ontwikkeld als aanvulling op de DSM-IV en -5 maar ook inzetbaar in andere zorgdomeinen als de huisartsenzorg, wijkverpleging, jeugdzorg, ouderenzorg en revalidatiezorg etc. Met het Culturele Interview krijgt u inzicht in de belevingswereld van uw cliënten/patiënten en versterkt u de werkrelatie tussen uw cliënt/patiënt en u als zorgprofessional.

We bespreken het Culturele Interview en enkele specifieke varianten daarvan. Bovendien gaan we ermee oefenen.

Begin 2025 is de landelijke richtlijn Omgaan met taalbarrières in de zorg en het sociaal domein uitgekomen. In deze interactieve sessie bespreken we de praktische aanbevelingen uit de richtlijn: hoe bepaal je of taal het bieden van goede zorg belemmert? Wanneer en hoe zet je een tolk in, een zorgverlener die de moedertaal van de patiënt beheerst of een cultuur mediator? En wanneer laat je een naaste vertalen of een vertaalapp inzetten?

Je leert:

• Wat de gevolgen zijn van taalbarrières voor de kwaliteit van zorg of ondersteuning
• Welke vorm van taalondersteuning je wanneer inzet bij een taalbarrière
• Hoe je kunt bijdragen aan het implementeren van de richtlijn omgaan met taalbarrières